Ik schrijf dit stukje op een behoorlijke warme dag. Als ik hoor dat het tropisch wordt, schiet het door mijn hoofd: arme leerkrachten. Met 30 leerlingen in een lokaal, klimaatbeheersing kennen ze nog niet. En dan weer horen: de leerkracht doet ertoe!
Toch, als ik weer moest kiezen, koos ik met hart en ziel opnieuw voor het onderwijs. Ik speelde als klein meisje al schooltje, haalde alle kinderen uit de buurt, en maakte een echte klasopstelling buiten in de tuin! De kinderen moesten hard werken en ik zette krullen waar ik lang op geoefend had. Mooie krullen met een rood potlood. Ik weet niet waarom het spel nooit lang duurde, het kan te maken hebben met mijn rol. In het spel kwamen ook altijd drukke, ongehoorzame kinderen voor, die kregen straf.
Voor je de draad kwijtraakt: het gaat om die krullen… Op zoek naar goede antwoorden. Krullen zetten, daar hangt iets om heen, iets magisch. Kinderen in groep 3 zie je nu ook nog vaak ijverig oefenen om de krullen van de juf na te maken.
Hoe was ik als kind? Hoe kwam ík aan antwoorden? Gelukkig heb ik nog een verslagje (let wel: één kantje van een A4-tje, amper vol geschreven) van een test die ik heb moeten doen in klas 6. Bij zo’n vreemde meneer in een hokje. Ik zal een tipje van de sluier oplichten: “ze spant zich wel in, maar ze werkt nog zo speels… ze let wel op maar denkt niet voldoende na… het is meer een proberen, zonder plan (geen Coveyschool), ze leert ook wel door ervaring en past dat ook vrij goed toe.. maar ze komt uit zichzelf door denken moeilijk of niet tot een oplossing.. Mijn adfies luidt: de U.L.O. school.” Ondertekend met drs…………
Ik moet zeggen dat ik mij nog steeds hierin herken. Het gaat niet anders worden, gelukkig niet. Even tussen haakjes, dat woordje maar dat in bijna elke zin staat. Geeft te denken.
In het vak rekenen kom je regelmatig een formule tegen met het befaamde = teken. Kinderen weten het al vroeg, daar moet het antwoord achter. Het goéde wel te verstaan. Ik heb de afgelopen twee jaar veel rekengesprekken met kinderen mogen voeren. We beginnen met spelletjes. We gooien met dobbelstenen en verzamelen punten, we doen galgje, we spelen winkeltje. Ontspanning en plezier staan bovenaan. Intussen zie ik al veel gebeuren. Wat kan de stemming omslaan als ik een rijtje van vier sommetjes voor ze neerleg. Je voelt de stress, de onzekerheid, de angst. Nu moet ik toch echt rekenen. Een leerling zei: “Daar moet het antwoord komen, maar ik weet niet wat het antwoord is. Ik heb vaak veel fout.”
Je ziet een grote kloof tussen het handelen met materiaal, het doen van spelletjes met hoeveelheden en het “echte” rekenen. De wereld van het rekenboek staat naast de wereld van het kind. En dat, terwijl ze in groep 1 en 2 al zoveel bezig geweest zijn met meten, wegen, tellen. Het rekenonderwijs begint niet in groep 3.
Ik kom terug op dat zoeken naar een antwoord. Misschien helpt het als we onze aandacht verleggen naar het zoeken naar in plaats van naar het antwoord. Dat komt later wel. Bij de start in groep 3 hebben we ruimte en tijd om nog veel te handelen, spelend te ontdekken. De leerkracht gaat samen met de leerlingen ontdekken dat voor die rekentaal (we doen er iets bij, jij hebt minder). Tekens zijn bedacht.
Een mooi voorbeeld is het laten ontdekken wat het = teken betekent. Waarvoor is dat bedacht?
De weegschaal kan daarvoor gebruikt worden. Het = teken staat voor is even veel.
De moeilijke stip-som 3+…=8, is misschien geen probleem meer als kinderen hebben ontdekt hoe je de twee schalen in evenwicht krijgt. Dat = teken staat in de formule niet in het midden, maar is wel het middelpunt van de som. Aan beide kanten moeten de hoeveelheden gelijk zijn.
De methode de eerste weken in groep 3 loslaten is een kwestie van durf. Ik ben wel benieuwd wat het oplevert als we eerst het spelend leren van groep 2 voortzetten en daar als heel natuurlijk het rekenen met formulesommen uit laten ontstaan. De methode loslaten betekent dat we wel met doelen werken. Als leerkracht heb je in je achterhoofd wat je wilt bereiken. De weg er naar toe bepaal jij. De leerkracht doet ertoe!
Hoe komt het toch dat de rekenproblemen lijken toe te nemen? Ik weet het antwoord niet, ben er nog steeds naar op zoek. Dat blijft een boeiende weg. Ik ben ook heel benieuwd naar ervaringen uit de praktijk en altijd bereid er met jullie over door te praten en van jullie te leren. Ervaren en daarvan leren. Observeren en bijsturen. Gewoon speels blijven werken.